Het was 1859. In dat jaar bracht de Brit William Austin 24 Europese konijnen naar Australië. Een cadeautje voor zijn broer en jager Thomas. Gedurende vijftig jaar hebben deze beestjes zich verspreid over een gebied van zo’n 5000km². Deze invasie wordt beschouwd als de meest indrukwekkende dierlijke kolonisatie ooit. Austin had geen flauw benul van wat hij de Australische natuur had aangedaan. Inmiddels zorgen de konijnen jaarlijks voor 200 miljoen dollar schade voor de landbouw en zijn de exoten nog altijd een bedreiging voor de inheemse flora en fauna van Australië.
De konijnen van de Brit zijn illustratief voor de immense gevolgen die kunnen voortvloeien uit ondoordacht handelen. Daarbij tonen onze acties zoals het gebruik van gevaarlijke onafbreekbare stoffen of bijvoorbeeld onverantwoorde kunstmatige intelligentie ook telkens weer onze beperkingen aan in het overzien van de consequenties.
Het hoort, loont en moet
Als we de grote problemen van deze tijd zoals klimaatverandering en de naderende grenzen van aardbronnen echt willen aanpakken, is bescheiden zijn tegenover eigen kunnen op zijn plaats. Vooral omdat het hoort en loont maar ook omdat het moet. Zo verandert wet- en regelgeving in een rap tempo voor meer transparantie op weg naar een duurzame economie. In 2024 wordt bijvoorbeeld het Digitale Product Paspoort (DDP) gelanceerd. De textiel- en elektronicabranche maar ook producenten van batterijen moeten daarmee inzage geven in productsamenstellingen en processen binnen de gehele toeleveringsketen. Plus alles over hergebruik en recyclingmogelijkheden van het product. Naar verwachting zal het paspoort voor deze producten universeel zijn in 2026 waarna overige sectoren volgen. Het is slechts een voorbeeld van veel nieuwe wet- en regelgeving in het kader van de ‘Green Deal’ van Europa.
Net als menig ander willekeurig professional is degeneratief gedrag geen vreemde eend in de bijt voor de IT-manager. Met de komst van de cloud is bijvoorbeeld onbeperkt beroep doen op IT-capaciteit een koud kunstje en voor velen een zegen. Toch zal ook de IT-manager ander leiderschap moeten laten zien omwille van de bijdrage aan een regeneratieve economie.
Van degeneratief naar regeneratief handelen
Volgens bioloog Leen Gorissen gaat natuurlijke intelligentie daarbij helpen. In haar boek Natuurlijke Intelligentie toont Gorissen aan hoezeer alles met elkaar verbonden is. Zo verwijst ze naar de relatie tussen walvissen en hun voedsel. In de jaren zeventig werd aangenomen dat toenemende walvisjacht zou leiden tot meer krill en vissen. Minder walvissen betekent immers minder eters, zo was het idee. Terwijl het aantal walvissen drastisch daalde, bleef de toename van vis en krill uit. Inmiddels is gebleken dat het omgekeerde werkelijkheid werd. In beschermde walvisgebieden is meer krill en vis want zonder walvispoep geen nutriënten voor het plantaardige plankton om via fotosynthese weer voedsel aan te maken voor krill en vissen. Walvissen plunderen dus niet zomaar hun omgeving. Ze zijn onderdeel van een gevoelig ecosysteem en dragen bij aan de regeneratie en instandhouding daarvan. Volgens Gorissen kun je walvissen dan ook gerust ecosystem engineers noemen. Via het zogeheten Centre4NI helpt de bioloog inmiddels bedrijven systeemdenken op basis van natuurlijke intelligentie te omarmen.
Synergie tussen menselijk, natuurlijke en kunstmatige intelligentie
Dat is ook relevant voor IT-managers. Als we blijven doen wat we gedaan hebben, krijgen we wat we altijd gekregen hebben. Hoe kan IT zo ingericht worden dat het verder gaat dan het reduceren van uitstoot, efficiëntieverbetering en kostenbesparing maar daadwerkelijk regeneratief wordt? Hoe ultieme synergie te vinden tussen natuurlijke, menselijke en kunstmatige intelligentie zonder in bekende valkuilen te stappen?
Een concreet voorbeeld waarbij mens, computer en natuur elkaar gevonden hebben, is Pollinator Pathmaker; een algoritmische toolbox die de omstandigheden van je tuin beoordeelt voor een tuinontwerp van je dromen en tegelijkertijd weet hoe de tuininvulling bijdraagt aan de wederopbloei van bedreigde insecten.
Hoe IT, producten en diensten regeneratief worden, is nu nog een grote ontdekkingsreis. Systemen en processen moeten daadwerkelijk gaan bijdragen aan regeneratie van alle aspecten in onze samenleving. IT-managers hebben zowel de middelen als de verantwoordelijkheid om die ontdekkingsreis te maken op weg naar meer synergie tussen menselijke, natuurlijke en kunstmatige intelligentie. Het einddoel is in ieder geval helder: een leefbare en regeneratieve samenleving voor alles en iedereen.
